Wikipedia beschrijft de orthopedagogiek als volgt:
‘De orthopedagogiek houdt zich bezig met de problematische leer- en opvoedingssituaties van kinderen en jeugdigen. Het betreft een specialisatie in de pedagogiek die zich bezighoudt met de opvoeding van het afwijkende of gehandicapte kind’.
In de praktijk betekent dit dat een orthopedagoog zich, naast het adviseren van ouders over ‘normale’ opvoedssituaties, ook bezighoudt met het begeleiden van kinderen (en hun ouders) bij wie de ontwikkeling of opvoedsituatie anders verloopt.
Dit is bijvoorbeeld het geval bij kinderen met een verstandelijke handicap, of kinderen met ADHD of autisme. Maar ook kinderen die bijvoorbeeld hoogbegaafd zijn ontwikkelen zich anders dan ‘gemiddeld’ en ouders van deze kinderen kunnen daarom soms wel wat extra ondersteuning gebruiken bij het opvoeden.
Ouders van deze kinderen ervaren vaak meer uitdaging in de opvoeding en kunnen met behulp van een orthopedagoog werken aan bepaalde opvoedvaardigheden die hen in staat stellen hun kind optimaal te begeleiden in zijn/haar ontwikkeling.
Daarnaast kan een orthopedagoog advies worden gevraagd bij leer- of gedragsproblemen op school.
Vanwege de uitgebreide kennis over ontwikkeling van kinderen en omgevingsfactoren die daar mogelijk van invloed op zijn, kan een orthopedagoog worden ingezet voor het geven van workshops, presentaties en het voorzitten van informatieavonden met onderwerpen gerelateerd aan het vakgebied. Daarbij kan gedacht worden aan onderwerpen als: zindelijk worden, opvoeden van pubers, grenzen stellen, omgaan met peuters, het motiveren van kinderen, et cetera.
Naast begeleiding en advies kan een orthopedagoog ook diagnostiek verrichten zoals het afnemen van een intelligentieonderzoek, onderzoek naar aandachtsfuncties, of onderzoek naar de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. Zie ook: hier